Орус филологиясы факультети

Тарыхы

Кыргыз кыз-келиндер педагогикалык институтунда 1952-жылы филология факультетинин орус тили жана адабияты бөлүмү түзүлгөн. Бөлүмгө орус тилин билбеген кыргыз кыздар кабыл алынган. Мындай шартта кылдат окутуучулук иш талап кылынып, окуу пландары өзгөртүлүп, "Кыргыз мектебинде орус тилин жана орус адабиятын окутуунун методикасы", "Орус жана кыргыз тилдеринин грамматикасын салыштырма изилдөө" деген оригиналдуу атайын курстар киргизилген. Орус тили мугалимдерин жана орус тилинин илимпоздорун даярдоодо чоң роль ойногон атайын курстарды Кыргыз ССР Илимдер академиясынын академиги, профессор Игорь Алексеевич Батманов окуган.

Институт уюшулгандан 1954-жылга чейин Кыргыз кыз-келиндер педагогикалык институтунун орус тили кафедрасында ири окумуштуу-түрколог, профессор, филология илимдеринин доктору, Кыргыз ССР Илимдер академиясынын академиги Константин Кузьмич Юдахин иштеген. Анын кыргыз тилин терең билүүгө негизделген лекциялары студенттердин дайыма кызыгуусун жараткан. Окумуштуунун СССРдин Мамлекеттик сыйлыгына татыктуу болгон "Кыргыз-орус сөздүгү" аттуу көп жылдык эмгеги кыргыз лексикографиясына баа жеткис салым болуп саналат жана кыргыз мектебинде орус тилин окутуу практикасында дайыма колдонулуп келет.

1952-жылы филология факультетинде эки кафедра болгон: орус тили (кафедра башчысы - филология илимдеринин кандидаты Л.В.Батманова) жана орус адабияты кафедрасы (кафедра башчысы - доцент Д.Л.Брудный). Кафедраларда тажрыйбалуу педагогдор Айкуров, А.И. Сергеев, М.Т. Зайцев, С.И.Алышбаев, Г.И.Коротенко, М.И.Панаев ж.б. эмгектенген. Ошол мезгилде кандидаттык диссертацияларды коргогондордун арасында Э.Н.Лукоянова, Г.И.Коротенко, С.Г.Лебедева, Р.Ш.Табаева, В.А.Щербаков, К.Х.Жидеева, Н.Л.Хмельницкая, В.П Кайыпова, Л.Л.Войтюк, В.П.Ким ж.б. болгон.

Орус тили кафедрасынын башчысы, андан кийин бул кафедранын доценти Л.В.Батманова жогорку окуу жайдын ардагери, кадрларды активдүү даярдаганы үчүн "Кыргыз ССРинин эмгек сиңирген мугалими" наамына татыктуу болгон. Жогорку өкмөттүк "Ардак Белгиси" ордени Г.И.Коротенкого, Кыргыз ССР Жогорку Советинин Ардак грамоталары менен педагогдор С.Г.Лебедевага жана К.Х.Жидеевага ыйгарылган.

1956-жылдан 1981-жылга чейин факультет республика боюнча иштеген 1400дөн ашык орус тили жана адабияты мугалимдерин бүтүргөн. Бул факультетти белгилүү кыргыз акындары С.Абдыкадырова, М.Абылкасымова, жетекчи партиялык кызматкерлер Ж.Мамбетова, Л.Каршанбаева бүтүрүп, республиканын илимий-изилдөө мекемелеринде жана институттарында филология факультетинин 17 бүтүрүүчүсү - А.Жафарова, Г.А Жылчиева, Д.А.Бегеева, Н.Иманкалиева ж.б. эмгектенишүүдө.

Филология факультетинин 3 кафедрасында 43 окутуучу иштеген, алардын ичинен 1 профессор, орус жана чет элдик адабияттар кафедрасынын башчысы К.Х.Жидеева жана 15 илимдин кандидаты: Э.Н.Лукоянова, В.М. Озмитель, Ф.Х.Макеева, А.С.Кацев, Х М.Мухаметдинова, В.П.Ким, А.Э.Эркебаев, Г.И.Коротенко, К.С.Чонбашев, Н.Л.Хмельницкая, Л.М.Попова, А.С.Бондарева, В.П.Каипов ж.б.

Орус тилинин теориясы жана тарыхы кафедрасынын башчысы, ага окутуучу М.И.Задорожный. Кафедрада 10 окутуучу, анын ичинде 2 доцент - Г.И.Коротенко жана К.С.Чонбашев, С.Г.Шарафутдинова, Е.М.Кузичева, З.М.Джамашева ж.б.

Орус тилинин методикасы кафедрасы (кафедра башчысы ф.и.к., доцент Н.Л.Хмельницкая). Кафедрада 12 окутуучу иштеген, алардын ичинен 4 илимдин кандидаты: Л.М.Попова, А.С.Бондарева, В.И.Каипов, тажрыйбалуу окутуучулар Л.Н.Турсунова, С.Л.Бергер ж.б.

2006-жылдан орус тили жана адабияты кафедрасы И.Арабаев атындагы КМУнун Гуманитардык билим берүү институтунун курамында болгон. Кафедранын башчысы филология илимдеринин кандидаты, доцент С.Ш. Апышева. Кафедрада 14 окутуучу, анын ичинде 2 филология илимдеринин доктору - проф. Лайлиева И.Д., Мурзахмедова Г.М., 4 илимдин кандидаты - Е.М.Кузичева, доц. Исаева А.К., Укубаев Т.У., тажрыйбалуу ага окутуучулар Юбурова С.М., Мусаева А.Т., Толанов Н.А., Ажигулова К.Б., Токомбаева Ж.Ю., Календерова Н.К., Алыбаева Т.К., Карымшаков А.О.

2013-2014-жылдары - ф.и.к., доцент Карымшаков А.О., 2015-2016-жылдары - п.и.д., профессор Манликова М.Х., 2016-2019-жылдары - ф.и.д., профессор Лайлиева И.Д., 2020-2023-жылдары -  ф.и.к, доцент Соронкулов Г.У. кафедра башчысы болуп эмгектенген.

2024-жылдан орус филологиясы факультети эки кафедрасы бар өзүнчө түзүм катары: орус тилин жана адабиятын окутуунун теориясы жана методикасы кафедрасы; орус тилинин практикалык курсунун кафедрасы.

Азыркы учурда орус филологиясы факультетинин деканы - педагогика илимдеринин кандидаты, доцент Сегизбаева Н.К.

Бүгүнкү күндө орус тилин жана адабиятын окутуунун теориясы жана методикасы кафедрасы мамлекеттик билим берүү заказын аткаруу менен "Филологиялык билим берүү" жана "Орус тилин жана адабиятын окутуу" багыты боюнча адистерди даярдайт. Кафедра башчысы, педагогика илимдеринин доктору, доцент Г.С.Тагаеванын жетекчилиги астында 3 илимдин доктору: Н.Б. Хасанов, Н.О. Нарынбаева, Н.М. Койчуманова ийгиликтүү эмгектенүүдө; 5 илимдин кандидаты: С.Ш. Апышева, Н.К. Абдыгазиева, Н.К. Сегизбаева, Ж.А. Арстанбекова, Г.Ж. Билбаева; 4 ага окутуучу: С.М. Юбурова, Ж.Ю. Токомбаева, Н.К. Календерова, Т.К. Алыбаева; 2 жаш окутуучу: Э.Т. Коешова, А.Э. Осмонакунов.

2024-жылдын жыйынтыгы боюнча кафедра "Мыкты кафедра" номинациясында жеңүүчү болуп, III даражадагы диплом менен сыйланган.

Орус тилинин практикалык курсунун кафедрасы 1967-жылы орус тилинин теориясы жана практикасы кафедрасынын базасында негизделип, 1975-жылы өз алдынча бөлүмгө болгон. 2023-жылга чейин университеттин (институттун) түздөн-түз карамагында болгон.

Ж.К. Жантошева (1970-1980), ф.и.к., доцент Р.Г. Усенбаева (1980-1988), ф.и.к., доцент А.С. Бондарева (1988-1993), п.и.к., профессор К.С. Сартбаева (1988-1993), ф.и.к., доцент С.М. Исаева (1993-1995), п.и.к., доцент Р.Т. Сатылганова (1986-2015), доцент А.А. Абдыкалыкова (2015-2016), доцент Т.Т. Шамурзаева (2016-2024) ар кайсы жылдардагы кафедра башчысы болуп эмгектенишкен.

Кафедрада ошондой эле тажрыйбалуу окутуучулар Р.С. Садыбакасова, Р.З. Забирова, Н.А. Бакирова, Л.В. Нестеренко, А.И. Ахунбаева, Х.К. Казакбаева ж.б. иштеген.

Кафедранын негизги максаты: мамлекеттик билим берүү стандартына ылайык филологиялык эмес багыттагы студенттерге орус тилин окутуу; алардын тил компетенцияларын, оозеки жана жазуу тилин өнүктүрүү; тексттерди куруу жана кесиптик ишмердикте орус тилин колдонуу көндүмдөрүн калыптандыруу.

Бүгүнкү күндө кафедраны кафедра башчысынын милдетин аткаруучу Г.Ш. Зайнидинова жетектейт. Билим берүү жана илимий-методикалык милдеттерди ишке ашыруунун үстүндө п.и.к., доцент Т.Т. Шамурзаева ага окутуучулар Г.Ж.Сыдыгалиева, А.Ш. Кочкорбаева, Э.Ж. Асанбекова, В.А. Исабаева; окутуучулар М.Т. Кариева, Г.К. Тажиматова, Ж. Шайлообек кызы, Р.С. Султанова, К.Т. Урманбетова, Д.К. Калмурзаева иштеп жатышат.

Орус филология факультетинин билим берүү программалары

Орус филология факультети "Филология" багыты жана "Орус тили жана адабияты" адистиги боюнча билим берүү программаларынын кеңири спектрин сунуштайт. Окутуу ар кандай деңгээлде өтөт: бакалавриат, магистратура, аспирантура (PhD), бул студенттерге тилди, адабиятты жана окутуунун методикасын терең үйрөнүүгө мүмкүндүк берет.

Бакалавриат. Бакалавр студенттери төмөнкү чөйрөдө фундаменталдык билим алышат:

✔ Орус тили жана анын түзүлүшү (фонетика, морфология, синтаксис, стилистика).

✔ Ар кандай доорлордогу адабияттар (классикалык, заманбап, орус тилине которулган чет элдик адабияттар).

✔ Лингвистика жана маданияттар аралык байланыш.

✔ Орус тилин эне тили жана чет тили катары окутуунун методикасы.

✔ Редакторлук жана текстология.

Бүтүрүүчүлөр бакалавриатты аяктагандан кийин билим берүү, медиа, басма сөз, илимий жана маданий иш чөйрөсүндө иштей алышат.

Магистратура

Магистратура программасы филология боюнча билимди тереңдетет жана төмөнкүлөргө байланыштуу адистиктерди сунуштайт:

• Заманбап лингвистика жана когнитивдик изилдөөлөр.
• Адабият таануу жана көркөм текстти талдоо.
• Мектептерде жана ЖОЖдордо орус тилин жана адабиятын окутуу.
• Орус тили маданияттар аралык байланышта.

Магистратура жогорку академиялык кызматтарда иштөөгө, ошондой эле изилдөө иштерин жүргүзүүгө мүмкүнчүлүк берет.

Аспирантура (PhD)

PhD/аспирантура программасы илимге өздөрүн арнап, филология илимдеринин доктору (PhD) даражасын алууну каалагандар үчүн арналган. Изилдөөнүн негизги багыттары төмөнкүлөрдү камтыйт:

• Теориялык жана прикладдык лингвистика.
• Адабият тарыхы жана теориясы.
• Социолингвистика жана психолингвистика.
• Орус тилин жана адабиятын окутуу методологиясы.

Аспиранттар илимий изилдөөлөрдү жүргүзөт, алдыңкы журналдарда макалаларды жарыялайт, эл аралык конференцияларга катышат.

Орус филология факультети билим берүү, илим, журналистика, маданият жана башка тармактарда иштей ала турган тил жана адабият менен байланышкан жогорку квалификациялуу адистерди даярдайт.

Орус филология факультетинин илимий ишмердүүлүгү

2024-жылы орус тилин чет тили катары окутуунун теориясы жана методикасы кафедрасынын кызматкерлери (ТМПРЯЛ) илимий изилдөөлөр жана методикалык иштер менен активдүү алектенишкен. Негизги жетишкендиктер төмөнкү категорияларда берилген.

Монографиялар: Хасанов Н.Б. жана автордук коллектив - "Окуучулардын орус тилинде сүйлөө көндүмдөрүн калыптандыруудагы оюн башталышы" (китептеги бөлүм).

• Багыты: Педагогика

• Басмасы: ЭИКБ "Илим жана Агартуу", Россия

• Көлөмү: 16 б.т.

• Жарыяланган күнү: Декабрь, 2024

• Шилтеме: eLibrary электрондук китепкана

Окуу-методикалык куралдар

Тагаева Г.С., Абдыгазиева Н.К. - "Магистрдик диссертацияны жазуу, тариздөө жана коргоо боюнча методикалык колдонмо"

• Түрү: Окуу-методикалык колдонмо

• Жарыяланган жери: Бишкек

• Көлөмү: 24 бет.

• Жарыяланган күнү: Декабрь, 2024 (басма сөз).

Илимий макалалар: КМУнун базасында - 22 макала (16 - ТМПРЯЛ кафедрасы, 6 - орус тилинин практикалык курсунун кафедрасы). Кыргызстанда - 14 макала (10 - ТМПРЯЛ кафедрасы, 4 - орус тилинин практикалык курсунун кафедрасы). Чет өлкөлөрдө - 24 макала (19 - ТМПРЯЛ кафедрасы, 5 - орус тилинин практикалык курсунун кафедрасы).

2024-жылы ТМПРЯЛ кафедрасынын кызматкерлери илимий эмгектерин, анын ичинде 1 монографиясын, 1 окуу-методикалык куралын жана 60 илимий макаласын, анын ичинде Scopus жана Web of Science индекстелген эл аралык басылмаларда активдүү жарыялашты.

Илимий иш-чаралар

Орус филология факультети бир нече ири конференцияларды уюштурган: профессор К.Д.Добаевге арналган эл аралык илимий-практикалык конференция (20-сентябрь 2024-ж.); "Илимий изилдөөлөрдү өнүктүрүүнүн актуалдуу маселелери" конференциясы (21-ноябрь 2024-ж.); "Кесипте дебют" форуму (16-октябрь 2024-ж.).

Факультеттин окутуучулары Кыргызстандагы конференцияларга, тегерек столдорго жана семинарларга (10 иш-чара), анын ичинде конок лекцияларына жана тренингдерге активдүү катышты; (3 эл аралык конференцияга катышуу), макалалар чет өлкөлүк илимий журналдарда жарыяланган.

Орус филология факультетинин илимий ишмердүүлүгү жигердүү өнүгүп жатат. Окутуучулар макалаларды жана монографияларды жарыялап, эл аралык конференцияларга катышат, өздөрүнүн илимий иш-чараларын уюштурушат. Келечекте чет өлкөлүк ЖОЖдор менен кызматташтыкты кеңейтүү жана жаңы илимий багыттарды өнүктүрүү пландаштырылууда.

Орус филология факультети бүгүн. Эл аралык кызматташтык

2023-жылдын 1-сентябрынан тартып билим берүү процессин оптималдаштыруу жана филология тармагындагы адистерди даярдоонун сапатын жогорулатуу максатында Орус филологиясы факультети Мамлекеттик тил жана маданият институтунун базасында түзүлгөн. Бул чечим билим берүү программаларын өркүндөтүүгө, илимий-изилдөө иштерин кеңейтүүгө жана "Филология" багыты жана "Орус тили жана адабияты" адистиги боюнча студенттерди даярдоонун деңгээлин жогорулатууга багытталган. 2024-жылдын 1-сентябрынан тартып орус филология факультети өз алдынча структуралык бирдик катары иштейт. Факультеттин деканы – педагогика илимдеринин кандидаты, доцент Назгүл Капаровна Сегизбаева билим берүү процессинин жогорку сапатын камсыз кылуу менен эл аралык байланыштарды активдүү өнүктүрүүдө.

2024-жылдын жыйынтыгы боюнча, факультет "мыкты факультет" номинациясынын 1-даражасын сыйланды.

Учурда факультет Россия Федерациясынын жана Беларустун алдыңкы ЖОЖдору менен ийгиликтүү кызматташат:

• И.Кант атындагы Балтика федералдык университети

• M.K. Аммосов атындагы Түндүк-Чыгыш федералдык университети

• К.Д.Ушинский атындагы Ярославль мамлекеттик педагогикалык университети

• С.Есенин атындагы Рязань мамлекеттик университети

• А.С. Пушкин атындагы мамлекеттик орус тили институту

• Урал федералдык университети (Екатеринбург)

• Беларусь мамлекеттик университети (Минск)

Факультет билим берүүнү модернизациялоо жана санариптештирүү, билим берүү программаларын диверсификациялоо, илимий жана окуу ыкмаларын жаңылоо, ошондой эле эл аралык кызматташтыкты кеңейтүү багытында жигердүү иш алып барат.

Орус филологиясы факультети кесиптик жана социалдык компетенцияларга ээ, заманбап инновациялык технологияларга ээ, ар кандай шарттарга көнүп, эл аралык деңгээлде атаандаша ала турган жогорку квалификациялуу адистерди даярдоодо маанилүү роль ойнойт. Өз миссиясынын алкагында факультет академиялык мобилдүүлүк программаларын ишке ашырат жана билим берүү жана илимий демилгелерге активдүү катышат.

Орус филология факультетинин студенттик турмушу жана клубдары

Орус филология факультетинде студенттик жашоо бай жана ар түрдүү. Окуу сабактарынан тышкары студенттер маданий жана илимий иш-чараларга, чыгармачылык сынактарга, конференцияларга жана сабактан тышкаркы демилгелерге активдүү катышат.

Эң көрүнүктүү студенттик бирикмелердин бири – Дзержинкадагы театр клубу. Бул студенттер актёрдук жөндөмдүүлүктөрүн өнүктүрүү, сахна чеберчилиги, классикалык жана заманбап оюндарды коюуга катышат жана чыгармачылык жактан өзүн көрсөтүү үчүн мейкиндик болуп саналат. Театр талантты ачып гана тим болбостон, орус адабиятына жана маданиятына тереңдеп кирүүгө мүмкүндүк берет.

Бардык жаңылыктарды, иш-чаралардын жарыяларын жана фото отчетторду факультеттин расмий топторунан социалдык тармактарда көрүүгө болот:

📌instagram https://instagram.com/dzerjinka.teatr?igshid=ogq5zdc2za%3d%3d&utm_suurceure.qr

https://instagram.com/frf.arabaevtiegshid=ytqwzjq0nmi0a%3d%3d&utm_source.qr

Орус филология факультетинин материалдык-техникалык базасы

Орус филология факультетинде окуу процесси жана илимий ишмердүүлүк үчүн ыңгайлуу шарттарды камсыз кылган заманбап материалдык-техникалык база бар.

Окутуучулардын карамагында компьютерлер, мультимедиалык жабдуулар жана электрондук билим берүү ресурстарына жетүү мүмкүнчүлүгү бар, бул лекциялык жана практикалык сабактарды натыйжалуу уюштурууга, ошондой эле илимий изилдөөлөрдү жүргүзүүгө мүмкүндүк берет.

Факультеттин аудиториялык фонду "Филология" багыты жана "Орус тили жана адабияты" адистиги боюнча студенттерди сапаттуу даярдоого өбөлгө түзгөн жабдылган окуу аудиторияларын, методикалык кабинеттерди жана адистештирилген лабораторияларды камтыйт.

Мындан тышкары, студенттер жана мугалимдер китепкананын ресурстарын, анын ичинде электрондук каталогдорду жана илимий маалымат базаларын пайдалануу мүмкүнчүлүгүнө ээ, бул изилдөө ишмердүүлүгүн өнүктүрүүгө жана дисциплиналарды тереңдетип үйрөнүүгө өбөлгө түзөт.